Koala – Phascolarctos cinereus
Koala jest zwierzęciem wyspecjalizowanym, przystosowanym do życia na drzewach i odżywiania się liśćmi. Posiada znakomity zmysł równowagi i potężne mięśnie tylnych kończyn, co pomaga przy wspinaniu się. Typowy dla Koali jest brak ogona, który posiadają inne ssaki nadrzewne. Przy wspinaczce Koala używa swoich szerokich palców zakończonych ostrymi pazurami do wbijania się w korę drzewa. Utrzymanie się ułatwiają chropowate powierzchnie na wnętrzach stóp i dłoni. Zwierze odżywia się liśćmi eukaliptusa, do czego przystosowany jest układ pokarmowy Koali. Koala oszczędza energię, więc może odżywiać się ubogim pokarmem. Koala ma bardzo słaby wzrok, doskonały węch i dobrze rozwinięty słuch. Koala występuje w Australii, Nowej Południowej Walii i w stanie Wiktoria.
CECHY CHARAKTERYSTYCZNE
Łapy pięciopalczaste, kciuk bez pazura
Kciuk i palec wskazujący ręki ustawione przeciwstawnie w stosunku do pozostałych palców
W tylnych łapach 2 i 3 palec zrośnięte
Brak ogona
Nos spłaszczony, o dużych nozdrzach
Okrywa włosowa gęsta i jedwabna, w porze ciepłej staje się rzadsza, gęstnieje zimą.
ŚRODOWISKO NATURALNE I EKOLOGIA
Niegdyś, Koala był szeroko rozpowszechniony we wschodniej i południowej Australii, jednak padł ofiarą polowania i niszczenia środowiska naturalnego. Współcześnie zajmuje tylko 1/3 dawnej powierzchni.
Koali zagraża wielu drapieżników, ale jego dwaj główni wrogowie to dziki pies dingo, przypuszczalnie udomowiony przez aborygenów oraz człowiek. Dingo zabija starych i chorych osobników, gdy zejdą na ziemię, ponieważ dorosły i zdrowy Koala może stawić mu czoło. Człowiek od wielu lat poluje na Koale. Już aborygeni polowali na tą łatwą zdobycz.
ŻYCIE KOALI
EUKALIPTUSY JAKO PODSTAWA POŻYWIENIA
W Australii istnieje około 600 gatunków tych liści. Rosną w zwartych gajach, górując nad resztą roślinności. Koale żywią się prawie wyłącznie ich liśćmi. Zadziwiającym faktem jest to, że tylko 45 gatunków eukaliptusa jest jadalne dla Koali, a każda oddzielna grupa żywi się tylko 2-3 gatunkami. Koala starannie wybiera liście, oceniając najpierw ich wygląd. Nigdy nie zdarza się by liść po ugryzieniu został wyrzucony, choć bywa, że Koala odrzuci go na podstawie zapachu. Koala, ważący około 10kg zjada średnio 500g liści w ciągu nocy. Samce jedzą więcej od samic. W warunkach naturalnych każde zwierze spędza 6-8 godzin nocnych jedząc, w niewoli tylko 2-4 godziny. Złożony sposób selekcji liści przez Koale był często przedmiotem badań naukowych.
MŁODE
Okres reprodukcji u Koali trwa około 4 miesięcy. Samce w tym czasie wykonują znaczenia zapachowe i wydają charakterystyczne odgłosy nawoływania. Krzyk ten działa wabiąco na samice w rui. Rywale unikają spotkania i walki, każdy pilnuje swojej pozycji. Samice wydają podobny, ale mniej donośny krzyk sygnalizując swoją obecność. Samica niebędąca w rui agresywnie odpędza samce. Młode są wychowywane tylko przez matkę. Samica ma jeden miot w roku, ma zazwyczaj jedno młode, czasem dwoje. Młode przychodzące na świat waży mniej niż pół grama, jego ciało jest nagie, różowe, z widoczną siatką naczyń krwionośnych. Oczy i uszy zamknięte. Młody osobnik musi sam dostać się do torby matki. Jedyny rozwinięty organ to tylne łapy, które mu to umożliwiają. Po około 5.5 miesiąca mały zaczyna wychodzić z torby, jednak nie oddala się od matki. W wieku 6 miesięcy młode ma już 20cm długości, waży 400-500g i jest porośnięte włosami. Charakterystyczne jest to, że młode pomiędzy mlekiem a pokarmem stałym przeżywa okres zjadania liści eukaliptusa uprzednio strawionych przez matkę. To dziwne zachowanie zaobserwowano w latach 30-tych.
SAMOTNE ZWIERZĘ NOCNE
Koala jest zwierzęciem nocnym, oraz samotnikiem. Dorosłe samce i samice mają odrębne terytoria, jednak czasem pokrywają się terytoria samca i samicy. Mimo to samiec i samica, których terytoria pokrywają się żyją osobno, a do spotkań dochodzi tylko w okresie reprodukcji. Każdy Koala broni swojego terytorium przed intruzem tej samej płci. Koale posiadają gruczoł zapachowy służący do znaczenia terytorium. Gdy samiec naruszy terytorium drugiego samca dochodzi do walki. Samice są mniej agresywne i zamiast walki, częściej dochodzi do sprzeczek, w których samice wydają charakterystyczne krzyki. Samice zaznaczają terytorium oddając mocz i kał, samce drapiąc się o pionowe przedmioty, najczęściej drzewa, zaznaczają je swoim gruczołem zapachowym na piersi. Po walce zwycięski samiec odczuwa często potrzebę znaczenia terytorium podkreślając swoją przewagę.
KOALA I CZŁOWIEK
POPIELATY MIŚ - TORBACZ
Po raz pierwszy zaczęto mówić o Koali w 1798r. Jego opis znajduje się w dzienniku z wyprawy w Góry Błękitne, w Australii anonimowego podróżnika. Autor pisał, że znalazł w górach zwierzę przypominające amerykańskiego leniwca. Wówczas odkrycie przeszło niezauważone. W 1803r “Sydney Gazette” opublikowała pierwszy opis Koali autorstwa podróżnika Bralierra, który spotkał w Górach Błękitnych samice z dwójką młodych. Nazwę Phascolarctos Cinereus nadał Koali zoolog niemiecki Goldfuss. Oznacza ona “niedźwiedź-torbacz”. Nazwa potoczna pochodzi od słowa “kullawine”, które w języku aborygenów oznacza “nie pije”.
KOALA W fOLKLORZE ABORYGENÓW
Fauna i flora odgrywają ważną rolę w życie australijskich aborygenów. Krąży wiele legend o Koali. Najważniejsza z nich mówi o tym, dlaczego Koala zawsze traktowany jest z szacunkiem. Otóż, po śmierci rodziców, małym chłopcem zaopiekowali się współplemieńcy. Byli jednak dla niego bardzo źli, nie pozwalali mu jeść ani pić wody. Chłopiec skazany był na jedzenie liści eukaliptusa, ale ciągle chciało mu się pić. Któregoś dnia, gdy całe plemię wyruszyło na polowanie młody chłopiec został w wiosce i wypił tyle wody ile mógł, a z resztą ukrył się na drzewie, po czym zaśpiewał magiczną pieśń i drzewo wzniosło się ponad wszystkie inne. Po powrocie myśliwi z wściekłością zauważyli, że chłopiec i cała woda są w niedostępnym miejscu. Zaczęli przepraszać chłopca i prosić go, aby zszedł, obiecali, że będą dla niego dobrzy. Naiwne dziecko zeszło z drzewa a współplemieńcy zaczęli bić go pałkami i kamieniami. Wtedy stała się dziwna rzecz. Ciało chłopca zmniejszyło się, zmężniało i pokryło futrem – zamienił się w koalę i zniknął w koronach drzew. Od tej pory aborygeni szanują koalę i boją się go. Nie mają prawa łamać jego kości ani robić ubrań z jego futra. Wierzą, że w przeciwnym wypadku cała woda z ich terenu może zniknąć.
FUTRO KOALI
W XIXw. żyły miliony Koali, jednak na początku XXw. gatunkowi groziło wyginięcie. Koala były zabijane dla swego cennego, jedwabistego futra o pięknym kolorze. Okres intensywnego tępienia koali rozpoczął się w latach 60-tych XIXw. Pod koniec wieku 10-30tys. skór corocznie sprzedawano w Londynie. W następnych latach polowano jeszcze intensywniej. W 1924r dwa miliony skór wyeksportowano z Australii. Najwcześniej zakazano polowania w stanie Wiktoria, już w 1898r. W 1906r Koala został objęty ochroną w Queensland. Mimo to kłusownicy polowali na Koale i sprzedawali ich skóry jako, skóry wombata, innego, licznie występującego torbacza. W Queensland koale były spychane na małe tereny, przez co czyniły duże szkody w drzewostanie. Pozorny wzrost populacji spowodował ponowne zezwolenie na odstrzał w 1920r. W 1927r zabroniono eksportu skór, co zakończyło erę tępienia koali.
KOALA HODOWANY W NIEWOLI
Koala jest zwierzęciem łatwym do oswojenia. Przyzwyczaja się do człowieka, nie chce zostawać sam, lubi pieszczoty. Wszyscy Australijczycy znają historię Teddego – koali, który przemierzył Australię. Teddy w wieku 3 miesięcy została przywieziona na farmę Faulknerów, w Queensland. Przez pierwsze noce bezustannie płakała. Przestała płakać dopiero, gdy Faulknerowie dali jej poduszkę obleczoną skórą koali, którą Teddy traktowała jak zastępczą matkę. Na początku podawano jej mleko, które piła jak mały kot. Później zaczęto karmić ją eukaliptusami. Teddy przeżyła 12 lat i jest najstarszą Koalą wyhodowaną w niewoli. Jadała eukaliptusy, mleko w niewielkich ilościach, oraz cukierki miętowe.
Dzisiaj osobą prywatnym nie wolno hodować w domu Koali. Czasem młode Koala umierają, choć wydają się być zdrowe. Przyczyną tego jest często podawanie im nieodpowiednich liści eukaliptusa, np. zbyt młodych, które zawierają wiele substancji toksycznych.
EPIDEMIA ZAGRAŻAJĄCA PRZETRWANIU KOALI
W latach osiemdziesiątych poważna epidemia zaczęła zagrażać przetrwaniu Koali. Powstała wtedy piosenka “Goodbye Brinky Bill”, mająca uczulić opinie publiczną na możliwość wyginięcia tego gatunku, w skutego choroby zakaźnej – chlamydiozy. Chorobę wywołuje bardzo zaraźliwy drobnoustrój – chlamydia. Przenosi się głównie drogą płciową i atakuje błony śluzowe oczu, pęcherza oraz dróg oddechowych. Zwierze może umrzeć na zapalenie płuc, oślepnąć, lub stać się bezpłodne. Jedyny antybiotyk wykazujący obecnie skuteczność w walce z chorobą zabija także drobnoustroje w przewodzie pokarmowych uniemożliwiając trawienie liści eukaliptusa. Trwają badania nad lekiem, który można by podawać koalą, a epidemia rozprzestrzenia się. W rezerwacie Filipa około 90% populacji jest zarażona. W normalnych warunkach 60-70% dorosłych samic rodzi jedno młode w roku. Na skutek epidemii liczba ta spadła do 12%.
AKTUALNA SYTUACJA KOALI
Dziś koala jest skutecznie chroniony prawnie. W stanach Queensland i Wiktoria jest gatunkiem objętym ochroną. Chociaż nie poluje się już na koala, zagrożeniem dla nich jest wycinanie lasów eukaliptusowych, czyli niszczenie ich naturalnego środowiska. Największa część populacji żyje w rezerwatach lub wysepkach leśnych, o ograniczonej powierzchni. Jeżeli więc koali jest zbyt wiele nie mogą emigrować na inne terytoria w poszukiwaniu pożywienia. Te izolowane populacje wymagają stałego nadzoru. Czasem konieczne jest przeniesienie części koali w inne miejsce. Są wówczas wyłapywane i przewożone. Największe wyizolowane siedliska koali to wyspy Filipa i French należące do stanu Wiktoria. Koala rozmnożyły się tam do takiego stopnia, że zaczęły zagrażać własnemu środowisku. Ponieważ bardzo długo zakazywano eksportu koali z Australii bardzo żadko spotyka się nawet małe populacje poza tym kontynentem. Niewielka grupa koali znajduje się w ogrodzie zoologicznym w San Diego, w Kaliforni. W 1915 roku osadzono tam ich niewielką kolonię. Od 1980r zezwolono na import koala do innych krajów jednak z bardzo ścisłymi ograniczeniami. Od 1984 roku do Japonii, gdzie koala jest bardzo popularny trafiło tylko 10 osobników. Każde przybycie koali wiąże się z manifestacjami ulicznymi, festynami itp.
